Commodore 64 In januari 1982 werd de Commodore 64 gepresenteerd. Een home computer, die de mogelijkheden voor een video game beleving thuis moest vergroten. Dat betekende betere graphics en beter geluid dan alle andere apparaten in de markt. Een kwalitatief goed apparaat dus, maar dan wel ook voor een betaalbare prijs. Het bleek mogelijk en mede dankzij een gebrek aan serieuze competitie in de startfase, was de Commodore 64 direct vanaf de start een groot succes. De Commodore 64 kwam oorspronkelijk op de markt voor 595 dollar, daar waar de directe concurrenten ruim boven de 1.000 dollar uitkwamen. Hoewel de schattingen van de verkopen van de Commodore 64 ver uit één lopen, staat het bekend als de beste verkochte computer ooit. Jeugd Mijn eigen jeugd heeft zich veelal achter de Commodore 64 doorgebracht. Ik was een "end consumer" en heb vele uren besteed aan het spelen van video games en zo nu en dan deed ik een poging om te programmeren in Basic. Één Commodore 64 bleek zelfs niet genoeg. Na het einde van de levensduur van de eerste C64 (het bruine model), kwam er nog een nieuwe (het witte, platte model). Als kind ervaar je het, zonder nadenken. Wat later had ik vriendjes met een Personal Computer. Dat had meer mogelijkheden dan een home computer. Dat zal best, maar het deed me weinig. Ik had kleur en goed geluid. In tegenstelling tot de bliepjes en de monochrome schermen van de personal computer destijds. Dat geluid, dat was machtig. Iets wat ook de gaming consoles uit die tijd, zoals de NES van Nintendo bijvoorbeeld, niet konden evenaren. Synthesizer Robbert "Bob" Yannes was een ingenieur met een muzikale achtergrond. Hij werd beïnvloed door de elektronische muziek uit zijn tijd, waarbij de synthesizer een bekend fenomeen was. Zelf was hij hobbyist en maakte elektronische muziek. Bob was betrokken hij de ontwikkeling van de Commodore 64. Hij had grootste plannen voor een muzikale chip, die in staat zou zijn muziek af te spelen van hoge kwaliteit en met een sound vergelijkbaar met een synthesizer. Van alle grootse plannen werd uit tijdnood veel gestreept, want de Commodore 64 moest in januari 1982 gepresenteerd kunnen worden. Door dit gegeven was Bob zelf niet erg tevreden met zijn eindproduct: de 6581 SID (Sound Interface Device). Hoewel de oorspronkelijke plannen dan wel niet geheel in de chip werden gerealiseerd, was de chip ver uit het beste van wat er in 1982 op de markt was. De programmeerbare chip maakte het mogelijk om synthesizer geluiden te produceren. De chip bevatte drie afzonderlijk te programmeren kanalen (oscillators) en nog wat andere specifieke opties zoals een filter en ringmodulatie. Dit alles zorgde er voor dat je met de juiste kennis volwaardige muziek kon maken. Hier werd door video game makers uitgebreid gebruik van gemaakt, waardoor deze chip uiteindelijk voor een groot deel het succes van de Commodore 64 bepaalde. Bob Yannes zou uiteindelijk Commodore verlaten om het bedrijf Ensoniq te starten, en maakte daar met name samplers en synthesizers. Commando De muziek voor de Commodore 64 werd veelal geschreven in machine taal. Dit maakte het nodig dat iemand moest kunnen programmeren om muziek te kunnen maken. En dat is dus niet simpelweg een doorsnee muzikant. Er waren echter enkele programmeurs die in staat waren het programmeren te combineren met muzikaliteit. Rob Hubbard was wel al bekend met muziek en hij besloot zich het programmeren van de SID chip eigen te maken. Hij deed dit met succes. Op een dag ontving hij een om 14.00u 's middags een telefoontje van software maker Elite. Ze hadden een treinticket voor hem gekocht, boden hem een bedrag, hoog genoeg om alles uit zijn handen te laten vallen en naar Birmingham te vertrekken. Ze hadden een game, Commando, en waren wanhopig op zoek naar iemand die de game kon voorzien van muziek en de bijbehorende geluidseffecten in de game zelf. Op een gegeven moment komt hij aan op het kantoor en terwijl de medewerkers zelf allemaal naar huis vertrokken, begon hij aan zijn werk. Commando voor de C64 was een port van de Arcade versie. Rob luisterde naar de muziek van deze versie en gaf er zijn eigen draai aan voor de C64. De volgende ochtend, nog voor de medewerkers aan hun nieuwe dag begonnen, was hij na een nacht doorhalen klaar met zijn werk. Het resultaat werd één van de bekendste tunes van de C64. Leuk detail: op het kantoor stonden meerdere tafels met meerdere Commodore 64 computers in een ruimte en Rob Hubbard zorgde er voor dat álle aanwezige apparaten zijn nieuwe tune afspeelden op het moment dat de medewerkers binnen kwamen voor een nieuwe werkdag. Heerschappij Veel software producenten erkenden de kracht van de muziek van een videogame. Het verbetert de beleving van de speler en heeft daardoor écht een toegevoegde waarde. In tegenstelling tot tijdgenoten zoals Atari en Apple, stond Commodore niet negatief ten opzichte van onafhankelijke software ontwikkelaars. Bekende ontwikkelaars zoals Ocean en Elite maakte software voor de Commodore 64, gebruikmakend van de mogelijkheden die het apparaat te bieden had. Waaronder de SID chip. Natuurlijk waren de graphics goed en natuurlijk was er door de uitnodigende opstelling van Commodore een overvloed aan games. Maar iedereen die bekend is met de Commodore, vraag jezelf eens af: Wat zijn je beste C64 herinneringen? Als ik die vraag moet beantwoorden: The Great Giana Sisters (met muziek van Chris Hülsbeck), International Karate (met muziek van Rob Hubbard) en wellicht een vreemde eend in de bijt: The Defbeat Music Collection II (met muziek van Yavuz Sükür, alias Defbeat). De muziek was magisch, zijn tijd ver vooruit en resoneerde met de synthesizer pop muziek uit die tijd. De SID chip was de grootste bepalende factor die de langdurige heerschappij van de Commodore 64 bepaalde. Pushen Zelfs met normaal gebruik was de chip al uniek. Maar het heeft tot op de dag van vandaag nog vele volgers, die de mogelijkheden van de chip tot het uiterste benutten. Het pushen van de chip is iets wat al vroeg begon. Met name de 6581 variant van de chip had wat bugs. Hoewel bug misschien niet het goede woord is, want deze bugs werden ten goede gebruikt. In de jaren 80 was sampling sterk in opkomst. Maar dit was niet iets was je met een SID kon doen, toch? De bekendste 'bug' van de SID echter, was die van het volume register. Telkens als deze werd aangepast, was er een geluid hoorbaar. En dit geluid, zo bleek, was aan te passen. Door gebruik te maken van deze fout in het design van de chip, kon men een virtuele 4e kanaal creëren. Met de komst van de verbeterde versie, de 8580 chip, was de 'fout' uit het design gehaald. Bijkomend probleem: de vernieuwde chip speelde de samples niet meer hoorbaar af! Later werd er een nieuwe manier gevonden om hetzelfde effect te bereiken, door een kanaal te gebruiken om dezelfde volume register afwijking te simuleren. Er kwam randapparatuur op de markt, die men kon gebruiken om zelf samples te creëren. En dit is waar Jeroen Tel om de hoek komt kijken. Turbo Outrun Jeroen Tel is een Nederlander, die bekend staat om zijn muziek voor video games. Als jonge jongen leerde hij programmeren op de Commodore 64. Later richtte hij op 15 jarige leeftijd, samen met Charles Deenen, Maniacs of Noise op. Charles schreef voor Jeroen software om het programmeren makkelijker te maken en tegelijkertijd ook alle mogelijkheden van de chip te kunnen gebruiken. Op een Commodore bijeenkomst in Londen wist Jeroen een C64 Sound Sampler te bemachtigen. Dit was een cartridge die je aan kon sluiten op de Commodore 64 en die je in staat stelde je eigen samples te maken. Je kon er een microfoon op aansluiten, maar bijvoorbeeld ook een synthesizer. De samples duurde niet langer dan 1.4 seconden, maar je kon de geluiden vervolgens naar wens eindeloos herhalen. Jeroen ging los met het apparaat en... "1... 2... 3... Hit it! Outrun!". Een van de bekendste intro's op de Commodore 64 was een feit! Hij ging op zoek naar de juiste drum geluiden en maakte hier samples van, met behulp van een synthesizer die hij op de sound sampler aansloot. Jeroen gebruikte het virtuele 4e kanaal voor zijn samples en voegde op de andere drie standaard kanalen zijn muzikaliteit toe aan het geheel. En voila: De muziek voor Sega's Turbo Outrun was een feit. De muziek van Turbo Outrun wordt gezien als één van de beste tunes van de Commodore 64. Jeroen Tel won zelfs een award voor zijn topstuk: de "Best music on 8-bit computer 1989" award op de ECTS (European Computer Trade Show, jaarlijks gehouden in Londen tussen 1988 en 2004). Levensspanne De Commodore 64 had een lange levensspanne. Hij kwam in augustus 1982 op de markt en hield het lang vol. Er waren twee belangrijke oorzaken voor het einde van de Commodore 64: De PC en de 1541 disk drive. De PC was ontzettend in opkomst en de mogelijkheden groeide exponentieel. Veel ontwikkelaars maakte software voor de apparaten en het werd de snelst groeiende software markt. Daarnaast werd de disk drive gemaakt om de competitie aan te gaan met de PC, maar de kosten voor het maken van de disk drive waren fors. Met alle prijsdalingen die werden ingezet om de C64 te kunnen blijven verkopen, was de aanschafprijs van een disk drive uiteindelijk vrijwel gelijk aan de prijs van de C64 zelf. In maart 1994 werd aangekondigd dat in 1995 de productie van de computers zou stoppen. Een maand later echter, na bijna 12 jaar, was het schip gezonken en werd faillissement aangevraagd. Overleven
Vandaag de dag is de Commodore 64 nog altijd populair en wordt er naar verwachting begin 2018 een Commodore 64 mini uitgebracht. De oude Commodore 64 blijft een gewild object voor retro gamers. Maar het is meer dan dat, het is ook de aantrekkingskracht van de SID. Door de opkomst van 'chiptunes', worden de mogelijkheden van de oude computers levend gehouden. Uiteraard zijn er na de Commodore met zijn SID, nog betere computers verschenen, met nog beter geluid. Maar de SID neemt hierin een bijzondere plek in. Het geluid van de C64 was kenmerkend en blijft heden ten dage populair. De chip was eigenlijk ook een hybride van digitaal en analoog. Het filter namelijk, was analoog en niet digitaal, wat maakt dat elke C64 feitelijk nét iets anders klonk. Het had iets eigens en er zijn veel emulators te vinden, maar er is er geen één die een SID voor 100% kan na doen. Je kunt de liefde voor de SID vergelijken met het verschil tussen vinyl en cd. We weten allemaal dat een CD beter geluid heeft, maar toch heeft vinyl nog een sterke aantrekkingskracht op een grote groep mensen. Dat het geluid van de SID in Nederland belangrijk bleef na het einde van de Commodore 64, zien we bijvoorbeeld terug bij de Jeugd van Tegenwoordig. Bas Bron heeft Jeroen Tel's Rubicon tune gebruikt als inspiratie voor een compleet album! Ook was er in 2007 een heus C64 orkest, dat C64 tunes in klassieke vorm ten gehore bracht. Maar ook buiten de grenzen zien we dit terug: Denk aan de controverse rondom producer Timbaland. Hij heeft voor het nummer "Do It" van Nelly Firtado een C64 tune gesampled. Daarnaast is er ook nu nog een levendige demo scene, waarin nog steeds nieuwe SID muziek wordt gemaakt. De levensspanne van de Commodore is dan misschien beëindigd, maar het is duidelijk dat de SID nog altijd verder leeft. Herinneringen Eerder sprak ik over mijn beste Commodore 64 herinneringen. Hieronder in willekeurige volgorde de links naar de tunes op YouTube. m.youtube.com/watch?v=Ne-09Bs_bRo The Great Giana Sisters - Chris Hülsbeck Dit spel was 1 op 1 Super Mario van de Nes. Leuk spel om te spelen, maar ook een spel dat ik regelmatig laadde om de muziek te luisteren. m.youtube.com/watch?v=AJIiNiFZcpU Moonlight - Yavuz Süvür (Defbeat) Dit was een tune behorend tot de Defbeat Music Collection II. Het programma bestond uit 4 tunes, waarvan deze absoluut de beste was. Mooie demonstratie van de kracht van de SID. Het was geen game en toch heb ik dit regelmatig via de C64 opgestart. m.youtube.com/watch?v=WAZA2JfUZao International Karate - Rob Hubbard Ik vond het een goed spel, maar vond het vooral leuk om de ballen te deflecteren tussen twee levels in. Voor mij persoonlijk is dit nummer pure nostalgie. Must-sees m.youtube.com/watch?v=qrQuR1LHAVI Commando - Rob Hubbard Wat een tune, wat een game. Legendarische tune van Rob Hubbard. Je kunt het niet over de SID hebben zonder het over Rob Hubbard te hebben. Commando is hier van een goed voorbeeld. m.youtube.com/watch?v=qG82RMyS07Y Turbo Outrun - Jeroen Tel Dit is toch wel het Nederlandse top stuk. Een knap staaltje techniek gemixt met een knap staaltje muzikaliteit. m.youtube.com/watch?v=vo0sgcQNEic Yie Ar Kung-Fu - Martin Galway Martin Galway is nog niet eerder genoemd, maar is wel een grote naam binnen de C64 muziek. Hij is onder andere bekend om zijn muziek voor Arkanoid en Rambo: First Blood part II. Deze track is voor mij bijzonder, omdat ik zowel de muziek als de game fantastisch vind. m.youtube.com/watch?v=b68n5FZ1ASg Retrogade - Steve Rowlands Steve Rowlands was wellicht meer programmeur dan muzikant, maar er zijn geweldige tunes van hem in omloop. Dit is mijn favoriet. m.youtube.com/watch?v=PBgQYlkajig Last Ninja 2 - Matt Gray Je kunt op internet geen top 10 opzoeken of deze tune komt er in voor. Matt Gray heeft veel goede tracks gemaakt en is daarna ook door gegaan in de muziek. Dit is slechts een kleine selectie van wat er te vinden is. Er zijn veel meer goede composers met goede tunes te vinden, ook met nieuwe muziek van vandaag. Zie dit dan ook vooral als een voorgerecht en hopelijk heb ik je lekker genoeg kunnen maken om het diner voort te zetten!
0 Reacties
Laat een antwoord achter. |