Commodore 64 In januari 1982 werd de Commodore 64 gepresenteerd. Een home computer, die de mogelijkheden voor een video game beleving thuis moest vergroten. Dat betekende betere graphics en beter geluid dan alle andere apparaten in de markt. Een kwalitatief goed apparaat dus, maar dan wel ook voor een betaalbare prijs. Het bleek mogelijk en mede dankzij een gebrek aan serieuze competitie in de startfase, was de Commodore 64 direct vanaf de start een groot succes. De Commodore 64 kwam oorspronkelijk op de markt voor 595 dollar, daar waar de directe concurrenten ruim boven de 1.000 dollar uitkwamen. Hoewel de schattingen van de verkopen van de Commodore 64 ver uit één lopen, staat het bekend als de beste verkochte computer ooit. Jeugd Mijn eigen jeugd heeft zich veelal achter de Commodore 64 doorgebracht. Ik was een "end consumer" en heb vele uren besteed aan het spelen van video games en zo nu en dan deed ik een poging om te programmeren in Basic. Één Commodore 64 bleek zelfs niet genoeg. Na het einde van de levensduur van de eerste C64 (het bruine model), kwam er nog een nieuwe (het witte, platte model). Als kind ervaar je het, zonder nadenken. Wat later had ik vriendjes met een Personal Computer. Dat had meer mogelijkheden dan een home computer. Dat zal best, maar het deed me weinig. Ik had kleur en goed geluid. In tegenstelling tot de bliepjes en de monochrome schermen van de personal computer destijds. Dat geluid, dat was machtig. Iets wat ook de gaming consoles uit die tijd, zoals de NES van Nintendo bijvoorbeeld, niet konden evenaren. Synthesizer Robbert "Bob" Yannes was een ingenieur met een muzikale achtergrond. Hij werd beïnvloed door de elektronische muziek uit zijn tijd, waarbij de synthesizer een bekend fenomeen was. Zelf was hij hobbyist en maakte elektronische muziek. Bob was betrokken hij de ontwikkeling van de Commodore 64. Hij had grootste plannen voor een muzikale chip, die in staat zou zijn muziek af te spelen van hoge kwaliteit en met een sound vergelijkbaar met een synthesizer. Van alle grootse plannen werd uit tijdnood veel gestreept, want de Commodore 64 moest in januari 1982 gepresenteerd kunnen worden. Door dit gegeven was Bob zelf niet erg tevreden met zijn eindproduct: de 6581 SID (Sound Interface Device). Hoewel de oorspronkelijke plannen dan wel niet geheel in de chip werden gerealiseerd, was de chip ver uit het beste van wat er in 1982 op de markt was. De programmeerbare chip maakte het mogelijk om synthesizer geluiden te produceren. De chip bevatte drie afzonderlijk te programmeren kanalen (oscillators) en nog wat andere specifieke opties zoals een filter en ringmodulatie. Dit alles zorgde er voor dat je met de juiste kennis volwaardige muziek kon maken. Hier werd door video game makers uitgebreid gebruik van gemaakt, waardoor deze chip uiteindelijk voor een groot deel het succes van de Commodore 64 bepaalde. Bob Yannes zou uiteindelijk Commodore verlaten om het bedrijf Ensoniq te starten, en maakte daar met name samplers en synthesizers. Commando De muziek voor de Commodore 64 werd veelal geschreven in machine taal. Dit maakte het nodig dat iemand moest kunnen programmeren om muziek te kunnen maken. En dat is dus niet simpelweg een doorsnee muzikant. Er waren echter enkele programmeurs die in staat waren het programmeren te combineren met muzikaliteit. Rob Hubbard was wel al bekend met muziek en hij besloot zich het programmeren van de SID chip eigen te maken. Hij deed dit met succes. Op een dag ontving hij een om 14.00u 's middags een telefoontje van software maker Elite. Ze hadden een treinticket voor hem gekocht, boden hem een bedrag, hoog genoeg om alles uit zijn handen te laten vallen en naar Birmingham te vertrekken. Ze hadden een game, Commando, en waren wanhopig op zoek naar iemand die de game kon voorzien van muziek en de bijbehorende geluidseffecten in de game zelf. Op een gegeven moment komt hij aan op het kantoor en terwijl de medewerkers zelf allemaal naar huis vertrokken, begon hij aan zijn werk. Commando voor de C64 was een port van de Arcade versie. Rob luisterde naar de muziek van deze versie en gaf er zijn eigen draai aan voor de C64. De volgende ochtend, nog voor de medewerkers aan hun nieuwe dag begonnen, was hij na een nacht doorhalen klaar met zijn werk. Het resultaat werd één van de bekendste tunes van de C64. Leuk detail: op het kantoor stonden meerdere tafels met meerdere Commodore 64 computers in een ruimte en Rob Hubbard zorgde er voor dat álle aanwezige apparaten zijn nieuwe tune afspeelden op het moment dat de medewerkers binnen kwamen voor een nieuwe werkdag. Heerschappij Veel software producenten erkenden de kracht van de muziek van een videogame. Het verbetert de beleving van de speler en heeft daardoor écht een toegevoegde waarde. In tegenstelling tot tijdgenoten zoals Atari en Apple, stond Commodore niet negatief ten opzichte van onafhankelijke software ontwikkelaars. Bekende ontwikkelaars zoals Ocean en Elite maakte software voor de Commodore 64, gebruikmakend van de mogelijkheden die het apparaat te bieden had. Waaronder de SID chip. Natuurlijk waren de graphics goed en natuurlijk was er door de uitnodigende opstelling van Commodore een overvloed aan games. Maar iedereen die bekend is met de Commodore, vraag jezelf eens af: Wat zijn je beste C64 herinneringen? Als ik die vraag moet beantwoorden: The Great Giana Sisters (met muziek van Chris Hülsbeck), International Karate (met muziek van Rob Hubbard) en wellicht een vreemde eend in de bijt: The Defbeat Music Collection II (met muziek van Yavuz Sükür, alias Defbeat). De muziek was magisch, zijn tijd ver vooruit en resoneerde met de synthesizer pop muziek uit die tijd. De SID chip was de grootste bepalende factor die de langdurige heerschappij van de Commodore 64 bepaalde. Pushen Zelfs met normaal gebruik was de chip al uniek. Maar het heeft tot op de dag van vandaag nog vele volgers, die de mogelijkheden van de chip tot het uiterste benutten. Het pushen van de chip is iets wat al vroeg begon. Met name de 6581 variant van de chip had wat bugs. Hoewel bug misschien niet het goede woord is, want deze bugs werden ten goede gebruikt. In de jaren 80 was sampling sterk in opkomst. Maar dit was niet iets was je met een SID kon doen, toch? De bekendste 'bug' van de SID echter, was die van het volume register. Telkens als deze werd aangepast, was er een geluid hoorbaar. En dit geluid, zo bleek, was aan te passen. Door gebruik te maken van deze fout in het design van de chip, kon men een virtuele 4e kanaal creëren. Met de komst van de verbeterde versie, de 8580 chip, was de 'fout' uit het design gehaald. Bijkomend probleem: de vernieuwde chip speelde de samples niet meer hoorbaar af! Later werd er een nieuwe manier gevonden om hetzelfde effect te bereiken, door een kanaal te gebruiken om dezelfde volume register afwijking te simuleren. Er kwam randapparatuur op de markt, die men kon gebruiken om zelf samples te creëren. En dit is waar Jeroen Tel om de hoek komt kijken. Turbo Outrun Jeroen Tel is een Nederlander, die bekend staat om zijn muziek voor video games. Als jonge jongen leerde hij programmeren op de Commodore 64. Later richtte hij op 15 jarige leeftijd, samen met Charles Deenen, Maniacs of Noise op. Charles schreef voor Jeroen software om het programmeren makkelijker te maken en tegelijkertijd ook alle mogelijkheden van de chip te kunnen gebruiken. Op een Commodore bijeenkomst in Londen wist Jeroen een C64 Sound Sampler te bemachtigen. Dit was een cartridge die je aan kon sluiten op de Commodore 64 en die je in staat stelde je eigen samples te maken. Je kon er een microfoon op aansluiten, maar bijvoorbeeld ook een synthesizer. De samples duurde niet langer dan 1.4 seconden, maar je kon de geluiden vervolgens naar wens eindeloos herhalen. Jeroen ging los met het apparaat en... "1... 2... 3... Hit it! Outrun!". Een van de bekendste intro's op de Commodore 64 was een feit! Hij ging op zoek naar de juiste drum geluiden en maakte hier samples van, met behulp van een synthesizer die hij op de sound sampler aansloot. Jeroen gebruikte het virtuele 4e kanaal voor zijn samples en voegde op de andere drie standaard kanalen zijn muzikaliteit toe aan het geheel. En voila: De muziek voor Sega's Turbo Outrun was een feit. De muziek van Turbo Outrun wordt gezien als één van de beste tunes van de Commodore 64. Jeroen Tel won zelfs een award voor zijn topstuk: de "Best music on 8-bit computer 1989" award op de ECTS (European Computer Trade Show, jaarlijks gehouden in Londen tussen 1988 en 2004). Levensspanne De Commodore 64 had een lange levensspanne. Hij kwam in augustus 1982 op de markt en hield het lang vol. Er waren twee belangrijke oorzaken voor het einde van de Commodore 64: De PC en de 1541 disk drive. De PC was ontzettend in opkomst en de mogelijkheden groeide exponentieel. Veel ontwikkelaars maakte software voor de apparaten en het werd de snelst groeiende software markt. Daarnaast werd de disk drive gemaakt om de competitie aan te gaan met de PC, maar de kosten voor het maken van de disk drive waren fors. Met alle prijsdalingen die werden ingezet om de C64 te kunnen blijven verkopen, was de aanschafprijs van een disk drive uiteindelijk vrijwel gelijk aan de prijs van de C64 zelf. In maart 1994 werd aangekondigd dat in 1995 de productie van de computers zou stoppen. Een maand later echter, na bijna 12 jaar, was het schip gezonken en werd faillissement aangevraagd. Overleven
Vandaag de dag is de Commodore 64 nog altijd populair en wordt er naar verwachting begin 2018 een Commodore 64 mini uitgebracht. De oude Commodore 64 blijft een gewild object voor retro gamers. Maar het is meer dan dat, het is ook de aantrekkingskracht van de SID. Door de opkomst van 'chiptunes', worden de mogelijkheden van de oude computers levend gehouden. Uiteraard zijn er na de Commodore met zijn SID, nog betere computers verschenen, met nog beter geluid. Maar de SID neemt hierin een bijzondere plek in. Het geluid van de C64 was kenmerkend en blijft heden ten dage populair. De chip was eigenlijk ook een hybride van digitaal en analoog. Het filter namelijk, was analoog en niet digitaal, wat maakt dat elke C64 feitelijk nét iets anders klonk. Het had iets eigens en er zijn veel emulators te vinden, maar er is er geen één die een SID voor 100% kan na doen. Je kunt de liefde voor de SID vergelijken met het verschil tussen vinyl en cd. We weten allemaal dat een CD beter geluid heeft, maar toch heeft vinyl nog een sterke aantrekkingskracht op een grote groep mensen. Dat het geluid van de SID in Nederland belangrijk bleef na het einde van de Commodore 64, zien we bijvoorbeeld terug bij de Jeugd van Tegenwoordig. Bas Bron heeft Jeroen Tel's Rubicon tune gebruikt als inspiratie voor een compleet album! Ook was er in 2007 een heus C64 orkest, dat C64 tunes in klassieke vorm ten gehore bracht. Maar ook buiten de grenzen zien we dit terug: Denk aan de controverse rondom producer Timbaland. Hij heeft voor het nummer "Do It" van Nelly Firtado een C64 tune gesampled. Daarnaast is er ook nu nog een levendige demo scene, waarin nog steeds nieuwe SID muziek wordt gemaakt. De levensspanne van de Commodore is dan misschien beëindigd, maar het is duidelijk dat de SID nog altijd verder leeft. Herinneringen Eerder sprak ik over mijn beste Commodore 64 herinneringen. Hieronder in willekeurige volgorde de links naar de tunes op YouTube. m.youtube.com/watch?v=Ne-09Bs_bRo The Great Giana Sisters - Chris Hülsbeck Dit spel was 1 op 1 Super Mario van de Nes. Leuk spel om te spelen, maar ook een spel dat ik regelmatig laadde om de muziek te luisteren. m.youtube.com/watch?v=AJIiNiFZcpU Moonlight - Yavuz Süvür (Defbeat) Dit was een tune behorend tot de Defbeat Music Collection II. Het programma bestond uit 4 tunes, waarvan deze absoluut de beste was. Mooie demonstratie van de kracht van de SID. Het was geen game en toch heb ik dit regelmatig via de C64 opgestart. m.youtube.com/watch?v=WAZA2JfUZao International Karate - Rob Hubbard Ik vond het een goed spel, maar vond het vooral leuk om de ballen te deflecteren tussen twee levels in. Voor mij persoonlijk is dit nummer pure nostalgie. Must-sees m.youtube.com/watch?v=qrQuR1LHAVI Commando - Rob Hubbard Wat een tune, wat een game. Legendarische tune van Rob Hubbard. Je kunt het niet over de SID hebben zonder het over Rob Hubbard te hebben. Commando is hier van een goed voorbeeld. m.youtube.com/watch?v=qG82RMyS07Y Turbo Outrun - Jeroen Tel Dit is toch wel het Nederlandse top stuk. Een knap staaltje techniek gemixt met een knap staaltje muzikaliteit. m.youtube.com/watch?v=vo0sgcQNEic Yie Ar Kung-Fu - Martin Galway Martin Galway is nog niet eerder genoemd, maar is wel een grote naam binnen de C64 muziek. Hij is onder andere bekend om zijn muziek voor Arkanoid en Rambo: First Blood part II. Deze track is voor mij bijzonder, omdat ik zowel de muziek als de game fantastisch vind. m.youtube.com/watch?v=b68n5FZ1ASg Retrogade - Steve Rowlands Steve Rowlands was wellicht meer programmeur dan muzikant, maar er zijn geweldige tunes van hem in omloop. Dit is mijn favoriet. m.youtube.com/watch?v=PBgQYlkajig Last Ninja 2 - Matt Gray Je kunt op internet geen top 10 opzoeken of deze tune komt er in voor. Matt Gray heeft veel goede tracks gemaakt en is daarna ook door gegaan in de muziek. Dit is slechts een kleine selectie van wat er te vinden is. Er zijn veel meer goede composers met goede tunes te vinden, ook met nieuwe muziek van vandaag. Zie dit dan ook vooral als een voorgerecht en hopelijk heb ik je lekker genoeg kunnen maken om het diner voort te zetten!
0 Reacties
Succesverhaal Atari. Elke retro gamer kent het. In 1972 werd Atari opgericht door Nolan Bushnell. Atari werd een belangrijke speler in de Arcade industrie en deed vervolgens iets heel belangrijks in de historie van de video game: Ze brachten het spel Pong van de arcade naar de huiskamer. Dat maakte dat iedereen thuis voor de buis een spel kon spelen. In die tijd een unieke belevenis en ja, het mag zelfs revolutionair worden genoemd. Atari boekte goede resultaten en werd een groot succes. Vervolgens besloot Nolan Bushnell om Atari te verkopen. Warner Communications In 1976 was de verkoop aan Warner Communications een feit en Nolan Bushnell verliet zelf het bedrijf in 1978. In de tijd van Warner bereikte het succes een hoogtepunt. De reden dat Warner geïnteresseerd was in Atari, was met name hun Pong Game voor thuis. Het idee om de Arcade naar de huiskamer te brengen, inspireerde Atari om een spelcomputer voor thuis te maken: De inmiddels bekende Atari VCS, uiteindelijk vooral bekend geworden als de Atari 2600. Ports De gedachte om de mensen thuis te laten genieten van een arcade ervaring, zorgde er voor dat er vooral veel ports werden geproduceerd. Denk aan bijvoorbeeld aan de beroemde games Space Invaders en Asteroids. Er werden uiteraard ook eigen video games gemaakt, maar vooral het feit dat men geen "kwartjes" meer hoefde te sparen om te kunnen gamen in een Arcade hal, maakte van de Atari 2600 een ongekend succes. Dit succes leidde tot grote winsten voor het bedrijf en zorgde naast financieel succes ook voor hoogmoed. De Val Jazeker, hoogmoed komt voor de val. De verwachtingen werden groter en groter. Zelfs zo groot, dat er in 1982 van de port van het bekende Pac Man maar liefst 12 miljoen cartridges werden gemaakt. En dit terwijl er op dat moment naar schatting 10 miljoen consoles in omloop waren. Maar, zo werd gedacht, Pac Man was het soort spel waarvoor mensen de Atari 2600 zouden gaan aanschaffen. Dit was het punt waarop de val werd ingezet. Om te beginnen waren mensen teleurgesteld in de Atari versie van het spel, en laten we eerlijk zijn: dat was wel enigszins terecht. De Arcade industrie ontwikkelde zich, Atari moest het doen met dezelfde console en de inmiddels al verouderde specs. Hoewel er uiteindelijk 7 miljoen cartridges werden verkocht, en Pac Man daarmee het best verkochte Atari 2600 spel ooit werd, bleef men dus zitten met een overschot van 5 miljoen spellen. En minstens net zo belangrijk: er werden niet veel extra consoles verkocht. De val werd ingezet. E.T. In hetzelfde jaar, 1982, bracht Stephen Spielberg zijn kassucces "E.T.: The Extra-Terrestial" uit. Spielberg had kort daarvoor al een groot succes geboekt met zijn Raiders of the Lost Ark, waarvan Atari ook een succesvolle game had gemaakt. Om die reden zette Atari alles op alles om zich de rechten voor de nieuwe ET video game toe te eigenen. Geruchten over het betaalde bedrag reiken tot ergens tussen de 20 en 30 miljoen dollar. De game moest dus hoe dan ook een succes worden en om dit succes te realiseren, moest de game met kerst in de winkels liggen. Op een dag kreeg ene Howard Scott Warshaw een telefoontje: kun je in 5 weken een game maken? Zijn antwoord was ja. Enerzijds gekkenwerk, als je je realiseert dat in die tijd programmeurs zo'n 5 á 6 maanden deden over een game. Aan de andere kant was Howard de maker van Yar's Revenge, één van de origineelste spellen uit die tijd, én de maker van het eerder genoemde succesvolle Raiders of the Lost Ark. Succes gegarandeerd. Flop Helaas bleef het succes uit. Hoewel de marketing er voor zorgde dat er alsnog 1,5 miljoen cartridges van het spel werden verkocht, waren de kritieken op het spel verre van mals. Het spel was te moeilijk. Moeilijk speelbaar door de vele putten, waar je maar niet uit leek te komen. En de feel good essentie uit de film was in de game niet terug te vinden. Atari liet maar liefst 7 miljoen cartridges produceren van het spel. De 1,5 miljoen verkochte exemplaren stonden daarmee in schril contrast. Tel daarbij op de slechte kritieken en het spel ging de boeken in als een flop. Ondanks het feit dat het spel in de top 10 best verkochte Atari 2600 games eindigde. Tegelijkertijd kwamen er meer spelers op de markt, vaak consoles met net iets betere specs en de opmars van de home computer ging van start. De concurrentie werd sterker en er woedde een prijsoorlog. Dit alles staat bekend als de Noord-Amerikaanse video game crash. Ik hoef niemand uit te leggen dat Atari uiteindelijk net zo snel naar beneden dook, als ze eerder waren gerezen. Terug naar de cartridges. Een snelle rekensom leert ons dat Atari met een overschot kampte van 10,5 miljoen cartridges van alleen al Pac Man en ET. Laten we de andere games waarvan er overschotten waren voor het gemak maar even buiten beschouwing laten. Alamogordo
Waar laat je zo'n grote hoeveelheid games? Jarenlang was er de Urban Myth van Alamogordo, New Mexico. Vlak bij deze plaats was een grote vuilnisbelt en Atari zou hier miljoenen games hebben gedumpt. Vele verhalen gingen over dit game kerkhof de ronde. De meest voorkomende: Atari zou hier miljoenen ET games hebben gedumpt, om te verbergen dat de game een flop was. Het zou er begraven liggen onder een betonnen laag en tonnen van ander afval. Beheerder van de vuilnisbelt Joseph 'Joe' Lewandowski, startte in 2010 zijn onderzoek naar de verloren gewaande cartridges. Na 4 jaar van onderzoek en politieke strubbelingen, kreeg Joe Lewandowski eindelijk toestemming om te gaan graven. Op zoek naar de schat, zogezegd. Werkelijkheid Het gerucht ging al snel de ronde en er kwamen in april 2014 letterlijk fans van heinde en verre om te kijken of het kerkhof nu wel of niet bestond. Onder het toeziend oog van onder andere Howard Scott Warshaw zelf, werd op 26 april 2014 de mythe werkelijkheid. Na een verschrikkelijke zandstorm ging er een zucht van verlichting door het publiek: de games waren gevonden! De mythe werd ontkracht: Ja, er lagen games, maar niet alleen ET en ook niet de grote aantal miljoenen die men had gedacht. Er werden veel verschillende games van Atari gevonden, wat uiteindelijk een streep zette door het idee van het verbergen van de de flop die ET heette. Atari kampte met vele overschotten en daar moest het bedrijf iets mee. Zeker gezien het feit het bedrijf in zwaar weer verkeerde. De fabriek in El Paso werd gesloten en er moest een zo goedkoop mogelijke manier worden gevonden om van de spellen af te komen. Niet meer, niet minder. En oh ja, het waren er maar 728.000! De begrafenis In juli 1984 viel uiteindelijk het doek voor het Atari van Warner. De metafoor van de begrafenis van de games werd snel van toepassing verklaard op het einde van het Atari tijdperk. Warner verkocht de Atari home- en spelcomputer divisies aan Jack Tramiel, de oorspronkelijke oprichter van Commodore. Hoewel Atari in zijn nieuwe vorm nog wel enig financieel succes behaalde, was het duidelijk dat het eerdere succes niet meer geëvenaard zou worden. De begrafenis van de games leidde tot het einde van een tijdperk. Het einde van Atari's glorieuze periode en als gevolg van de crash bijna het einde van de videogame console als geheel. Uiteindelijk was het Nintendo die deze markt levend hield met het uitbrengen van de famicom, bij ons beter bekend als de NES (Nintendo Entertainment System). Wist je dat Atari eigenlijk een deal had met Nintendo om deze NES te gaan produceren? Hoe zou het Atari zijn vergaan als ze deze deal wél hadden kunnen nakomen? We zullen het nooit weten! |